👉 Манипуляция — адам психологиясы
Манипуляция – бұл өздігінен және басқалармен жұмыс істеуге және басқаруға бағытталған жалған философия.
Everett Shostrom
Осы мақалада, қымбатты достар, біз көптеген адамдарға психологияға және өмірде күн сайын кездесетін өте маңызды тақырып туралы әңгімелестік. Бұл манипуляция. Бізге ұнайды ма, жоқ па, әрқашан манипуляциямен айналысуға тура келеді – біреу бізді үнемі басқаруға тырысады, ал бізді біреу басқаруға тырысады. Біз көбінесе мұны небәрі білмейтін және ұқыпсыз етеді, сондықтан әрдайым бізді қажетті нәтижеге жеткізетін манипуляциялар әрдайым емес және әрдайым басқа адамдар бізді сәтті басқара алады. Бірақ адамдар оны жасайды, немесе, керісінше, оны жасауға тырысады – біздің өмірдегі манипуляция қаншалықты маңызды екенін көрсетеді. Міне, бұл манипуляция, оның қалай жұмыс істейтіні, ол қандай күші бар және адамдармен қалай манипуляциялауды үйренуге және өздерінің манипуляцияларына қарсы қорғануды үйрену үшін не істеуге және жасалуға болады, мен сізге осы мақалада айтайын.
Манипуляция дегеніміз не?
Манипуляция – кез-келген адамға мәжбүрлеуге болатын жасырын психологиялық құрылғы, мен оның қажеттілігі мен мүдделеріне қарсы іс-қимылдарды жүзеге асыруға тырысамын.Бірақ бұл манипуляцияның стандартты анықтамасы. Келіңіздер, мен сізге және осы дағдыға кеңірек және практикалық анықтауды берейік. Манипуляция адамға басқа қару-жарақ сияқты бірдей (тіпті одан да көп) артықшылық беретін психологиялық қару. Осы қарудың көмегімен сіз шабуыл жасап, басып алуға және қорғай аласыз. Ол аман қалуға және табысқа жетуге көмектеседі. Жақсы манипулятор, яғни жасырын психологиялық әдістерді шебер меңгерген адам – тістің қарулы адамдарынан әлдеқайда күшті. Неліктен? Өйткені ол әр түрлі адамдарға қажетті әрекеттерді жасауға және кез-келген проблемаларды және тапсырмаларды шеше алады. Біздің түсінігімізде әдеттегідей қарумен қаруланған адам қандай қиындықтар мен міндеттерді түсінеді? Тек аз ғана, дұрыс? Қарудың күші шектеулі. Бірақ манипуляцияларда ешқандай шектеулер жоқ. Ең қарапайым, ең күшті және күшті адам ретінде барлық адамдарды айналып өтуге болады. Жалғыз шектеулер сіздің жеке қабілеттеріңіз. Манипуляция дағдыларыңыз неғұрлым едәуір дамыған болса, соғұрлым көп адамды манипуляциялауға болады.Сол манипуляцияларда ешқандай шектеулер жоқ – кез-келген адамды басқаруға болады.
Ең бастысы, біреу үшін қорқынышты, бірақ манипуляцияда жағымды нәрсе үшін, адамдар оны манипуляциялау фактіс
kk.psichiatria.org
Тренинг «Қарым –қатынастағы манипуляция және одан өзіңді қорғау»
Тренирнгтің тақырыбы: Қарым –қатынастағы манипуляция және одан өзіңді қорғау.
Бүгінгі тақырып қоғамда, қазіргі 21 ғасыр қоғамында өзекті мәселе болып отырған алдап-арбау жайлы болады. Яғни бір сөзбен айтқанда «манипуляция». Бұл сөз қазақ тіліне жат болғандықтан,«манипулятор» сөзін «арбаушы» деп алайық.
Манипуляция- адамдардың мінез-құлықтарының ішіндегі қызықтыларының бірі, ол әлеуметтік байланыстың негізгі бір бөлігі. Жалпы, ең эффективті арбаудың түрі – адам сезімін пайдаланып арбау. Олар біз атаған кінә, сенім, махаббат, ынта, сияқты сезімдер негізінде болады.
Манипуляция арқылы адамдардың психологиялық мінез-құлқына әсер етіп,өзіне қажетті мақсатқа қол жеткізіледі. Мектепте манипуляция бір-бірімен қарым-қатынас үшін жасалынады. Мысалы, жоғары сыныптағы оқушылар төменгі сыныптағыларға,өзінің сыныптастарына, мықтылары әлсіздеріне байланыс жасау үшін қолданады.
Сендерге мынандай сұрақ қойғым келеді. Қандай балалар манипуляцияға тез түседі? /сенімсіз, қорқақ, әлсіз, тұйық, нәзік,жасқаншақ, өз ойы жоқ, мақсаты жоқ, ж/е т.б./
Жаттығу: «Менің мықты жақтарым»
Олар сізді мадақтап, жағымпазданады
Дегеніне жету үшін арбаушы сізді мақтаудан бастайды. Сіз босаңсып, мәз болып отырғанда олар не қалайтынын сізге айтып, бірнәрсе істеуіңізді сұрайды. Мақтау сөз айтқаннан кейін ол адамға «жоқ» деу сіз үшін өте қиын көрінеді. Неге? Себебі сіз оған «жоқ» деп, оның көңілін қалдырып, сіз жайлы «жақсы, түзу ойын» бұзғыңыз келмейді.
Бұл – арбаушының ойы. Бірақ сіз оның жетегінде кетпеуіңіз керек. Яғни мақтау сөзіне тұрмайтыныңызды айтып, бұйымтайына нық «жоқ» деп жауап беруіңіз керек.
Жағдаяттар
1.Бір оқушы үй жұмысын орындамай келді. Сыныптасынан көшіріп алуын сұрайды. Егер бермесең, мен барлық балаларды саған қарсы қоямын, олар сенімен сөйлеспейді-деді. Осы жағдайда сен не істер едің?
2. Шығарма жазып берсең, мен саған шоколад сатып аламын. Осы жағдайда сен не істер едің?
Егер сен «жоқ »деген сөзді айта алмасаң, басқа адамдарға сені басқару оңай болады.
Үстемдік етудің бірнеше түрлері бар:
1.Қорқыту
2. алдау
3.мақтау арқылы
4.сатып алу
5.принцип «біз сияқты істе»
Ақыл-кеңес
Манипулятор-адамдардың сезімдері мен іс-әрекеттерін басқаруға тырысатын адам. Басқа адамдардың жетегінде кетпес үшін, манипуляторға қарсы тұру.
- Өз сезімдеріңізге мән беріңіз. Егер сіз нақты бір адаммен сөйлесу кезінде оның тарапынан үстемдікті сезінсеңіз, абай болыңыз!
Әсіресе басқа адамдардың пікіріне тез қосылып, өз ойын ашық айтуға қорқатын әлсіз сенімсіз адамдар манипуляторлардың алдап-арбауына түсіп қалады.
- Егер сіз осындай адамдардың қатарынан болсаңыз, таныс емес адамдарға сенбеңіз.Өзіңізге қарсы қолданбас үшін өз әлсіздігіңізді көрсетпеңіз.
- Өз қабілеттеріңіз бен жетістіктеріңізге мақтанбаңыз. Бұл жағдайда сіз басқалардың қызғанышын тудырып, өзіңізді алдап-арбауына жол бересіз.
- Егер сізді басқаруға әрекеттенгенін сезсеңіз, арбаушының көзіне қарап тұрып өз пікіріңізді нақты, тура айтыңыз. Сізге не ұнамайтынын тура айтыңыз.
Жаттығу:«Сезім жәшігі»
Өзіңді жақсы сезіну үшін қандай қасиеттер керек?
Эмблема жасау
1.Сенің көңіл-күйің болмағанда, немен айналысуға болатынын есіңе түсір.
2. Өзіңді жалғыз қалғандай сезінсең, саған қолдау көрсететін, өз ойыңды бөлісе алатын адамдар туралы ойла.
3.Өзіңе деген сенімді арттыру үшін қол жеткізген жетістіктеріңді есіңе түсір, алдағы уақытта өмірде қандай жетістіктерге жетер едің.
4.Өзіңді жайлы және жақсы сезінетін орынды ойша елестет.
5. Егер сен мазасыздансаң, ренжісең, қорықсаң, өзіңді жайсыз сезінсең,көңіл – күйіңді көтеру үшін өзің туралы қандай 3 сөзді естігің келеді. Соны есіңе түсір!
Менің жақсы Өзімді жақсы көретін ісім сезінетін орын Менің жетістіктерім Сенетін үш адамым |
Өзім туралы естігім келетін үш сөз
|
Рефлексия: Манипуляция деген не, қалай түсіндіңіздер?
Бүгінгі сабақ сендерге ұнады ма?
Просмотр содержимого документа
«Тренинг «Қарым –қатынастағы манипуляция және одан өзіңді қорғау»»
Тренирнгтің тақырыбы: Қарым –қатынастағы манипуляция және одан өзіңді қорғау.
Бүгінгі тақырып қоғамда, қазіргі 21 ғасыр қоғамында өзекті мәселе болып отырған алдап-арбау жайлы болады. Яғни бір сөзбен айтқанда «манипуляция». Бұл сөз қазақ тіліне жат болғандықтан,«манипулятор» сөзін «арбаушы» деп алайық.
Манипуляция- адамдардың мінез-құлықтарының ішіндегі қызықтыларының бірі, ол әлеуметтік байланыстың негізгі бір бөлігі. Жалпы, ең эффективті арбаудың түрі – адам сезімін пайдаланып арбау. Олар біз атаған кінә, сенім, махаббат, ынта, сияқты сезімдер негізінде болады.
Манипуляция арқылы адамдардың психологиялық мінез-құлқына әсер етіп,өзіне қажетті мақсатқа қол жеткізіледі. Мектепте манипуляция бір-бірімен қарым-қатынас үшін жасалынады. Мысалы, жоғары сыныптағы оқушылар төменгі сыныптағыларға,өзінің сыныптастарына, мықтылары әлсіздеріне байланыс жасау үшін қолданады.
Сендерге мынандай сұрақ қойғым келеді. Қандай балалар манипуляцияға тез түседі? /сенімсіз, қорқақ, әлсіз, тұйық, нәзік,жасқаншақ, өз ойы жоқ, мақсаты жоқ, ж/е т.б./
Жаттығу: «Менің мықты жақтарым»
Олар сізді мадақтап, жағымпазданады
Дегеніне жету үшін арбаушы сізді мақтаудан бастайды. Сіз босаңсып, мәз болып отырғанда олар не қалайтынын сізге айтып, бірнәрсе істеуіңізді сұрайды. Мақтау сөз айтқаннан кейін ол адамға «жоқ» деу сіз үшін өте қиын көрінеді. Неге? Себебі сіз оған «жоқ» деп, оның көңілін қалдырып, сіз жайлы «жақсы, түзу ойын» бұзғыңыз келмейді.
Бұл – арбаушының ойы. Бірақ сіз оның жетегінде кетпеуіңіз керек. Яғни мақтау сөзіне тұрмайтыныңызды айтып, бұйымтайына нық «жоқ» деп жауап беруіңіз керек.
Жағдаяттар
1.Бір оқушы үй жұмысын орындамай келді. Сыныптасынан көшіріп алуын сұрайды. Егер бермесең, мен барлық балаларды саған қарсы қоямын, олар сенімен сөйлеспейді-деді. Осы жағдайда сен не істер едің?
2. Шығарма жазып берсең, мен саған шоколад сатып аламын. Осы жағдайда сен не істер едің?
Егер сен «жоқ »деген сөзді айта алмасаң, басқа адамдарға сені басқару оңай болады.
Үстемдік етудің бірнеше түрлері бар:
1.Қорқыту
2. алдау
3.мақтау арқылы
4.сатып алу
5.принцип «біз сияқты істе»
Ақыл-кеңес
Манипулятор-адамдардың сезімдері мен іс-әрекеттерін басқаруға тырысатын адам. Басқа адамдардың жетегінде кетпес үшін, манипуляторға қарсы тұру.
Өз сезімдеріңізге мән беріңіз. Егер сіз нақты бір адаммен сөйлесу кезінде оның тарапынан үстемдікті сезінсеңіз, абай болыңыз!
Әсіресе басқа адамдардың пікіріне тез қосылып, өз ойын ашық айтуға қорқатын әлсіз сенімсіз адамдар манипуляторлардың алдап-арбауына түсіп қалады.
Егер сіз осындай адамдардың қатарынан болсаңыз, таныс емес адамдарға сенбеңіз.Өзіңізге қарсы қолданбас үшін өз әлсіздігіңізді көрсетпеңіз.
Өз қабілеттеріңіз бен жетістіктеріңізге мақтанбаңыз. Бұл жағдайда сіз басқалардың қызғанышын тудырып, өзіңізді алдап-арбауына жол бересіз.
Егер сізді басқаруға әрекеттенгенін сезсеңіз, арбаушының көзіне қарап тұрып өз пікіріңізді нақты, тура айтыңыз. Сізге не ұнамайтынын тура айтыңыз.
Жаттығу:«Сезім жәшігі»
Өзіңді жақсы сезіну үшін қандай қасиеттер керек?
Эмблема жасау
1.Сенің көңіл-күйің болмағанда, немен айналысуға болатынын есіңе түсір.
2. Өзіңді жалғыз қалғандай сезінсең, саған қолдау көрсететін, өз ойыңды бөлісе алатын адамдар туралы ойла.
3.Өзіңе деген сенімді арттыру үшін қол жеткізген жетістіктеріңді есіңе түсір, алдағы уақытта өмірде қандай жетістіктерге жетер едің.
4.Өзіңді жайлы және жақсы сезінетін орынды ойша елестет.
5. Егер сен мазасыздансаң, ренжісең, қорықсаң, өзіңді жайсыз сезінсең,көңіл – күйіңді көтеру үшін өзің туралы қандай 3 сөзді естігің келеді. Соны есіңе түсір!
Менің жақсы Өзімді жақсы
көретін ісім сезінетін орын
Менің жетістіктерім Сенетін үш
адамым
Өзім туралы естігім келетін үш сөз
Рефлексия: Манипуляция деген не, қалай түсіндіңіздер?
Бүгінгі сабақ сендерге ұнады ма?
kopilkaurokov.ruманипуляция / tag_title / КерекИнфо
Ақпараттық соғыс деген не еді?
Жалпы соғыс — бір мақсат үшін екі немесе одан көп жақтың қарулы қақтығысы. Ал, ақпараттық соғыстың мақсаты — жауды толық жеңіп, жойып жіберу емес, оған қарсы басымдылыққа ие болу. Бұл дәстүрлі соғыстың жалғасы болуы да мүмкін немесе кез келген уақытта да пайда бола алады. Мысалы, саяси дағдарыс кезінде немесе сайлау кездерінде.
Ақпараттық соғыс әдістеріне ақпарат және байланыс құралдары арқылы манипуляция, үгіт-насихат, дезинформация, түрлі жолдармен деректер жинау кіреді. Жалпы айтқанда психологиялық соғыс деп те атауға болады. Өйткені, басты нысана — сана.
Ақпараттық соғыстың негізгі мүдделері — адамдардың құндылық жүйелеріне әсер ету, олардың ойлау жүйесін бұзу, қарсылық көрсетуге дәрменсіз қылу. Ең күшті қару түрі — БАҚ, оның ішінде — ТВ. Көгілдір экран арқылы таратылатын ақпарат әлде де интернет пен әлеуметтік желілерге қарағанда күштірек, сенімдірек, әсерлірек.
Манипуляция үнемі жасырын түрде жүреді. Егер сіз манипуляцияны байқап қалсаңыз — демек, бұл іске аспай қалды деген сөз. Манипуляция техникасы әрдайым жетілдіріп, жаңа әдістерге жүгініп отырады. Бірінші кезекте не айтылғаны емес, оның қалай айтылғаны маңызды. Қазіргі кезде үгіт-насихат ашық түрде жүрмейді. Яғни, бір нәрсенің нақты жауабы берілмейді. Алайда, қоғамды бір жауапқа қарай итермелейді. Осылайша қоғам шешімді өзі тапқандай ойда болады.
Ақпараттық соғыста манипуляторлардың қолданатын әдістері:
— Терминдер қолдану. Болып жатқан оқиғаны жаңа терминдермен, сөздермен баяндайды. Насихатшылар жаңа ұғым, сөздер арқылы бір топты, оқиғаны жақсы немесе жаман жағынан көрсете алады.
— Статистиканы асыра пайдалану. Сандарды қолдану — мықты әдіс. Кез келген адам сандардың шыншылдығына назар аудара бермейді. Сандарды сенімді ақпарат ретінде қабылдайды.
— Күн тәртібін өзгерту. Манипуляторлар өздеріне қолайлы тақырыптарды алға шығарып, күннің негізгі тақырыбын бұра алады. Ақпараттық соғыс кезінде жан жақтан неше түрлі жаңалықтар легі ағып жатады. Адамдар оның бәріне еріп үлгермейді, басты тақырыпқа байланып қалады.
— Белгісіз ақпарат көзіне сілтеме. Кей ақпарат сенімді болып көріну үшін жалған ақпарат көздеріне сілтеме беріледі. Ал, оны бәрі тексеріп отырмайды. Адамдар ресми ақпаратқа сенбей түрлі сыртқа «ағып» кеткен ақпарат көздеріне сенеді. Нәтижесінде берілген ақпарат сенімді, шынайы болып көрінеді.
— Мамандар пікірі. Бір оқиғаға байланысты мамандардың пікірі жарияланады. Адамдарға бәрібір ол адамның шындығында кім екені, сол тақырыпты жақсы меңгеріп, меңгермегені. Мұндай ақпарат та сенімді болып көрінеді.
— Жеңіл трансқа енгізу. Дыбыстық және бейне ақпараттар легі адамды есінен тандырып, сараптай алу мүмкіндігінен айырады.
— Альтернатив сценариймен үркіту. Кез келген жаман оқиға кезінде болашақта бұдан да жаман болуы мүмкін екені айтылып, шүкір ету режиміне енгізіледі.
Адамдар манипуляциядан неге жеңіледі?
Өйткені, адам өзін қоғамның бір маңызды бөлшегі ретінде сезінеді. Көпшіліктің пікірін дұрыс деп қабылдайды, өзі де көпшілікпен бірге болғысы келеді. Сондықтан да БАҚ көптеген пікірлерді қоғамдағы көпшіліктің пікірі ретінде беруге тырысады. Түсініксіз мәселелердің шешімін астыртын әрекеттерге әкеліп тірейді, қоғам да солай қабылдайды.
Манипуляциядан қорғаныс амалдары қандай?
Негізі жалғыз бір-ақ әдіс бар: БАҚ-ты қадағаламау. Ешқандай жаңалық оқымау, ТВ қарамау, интернетке кірмеу, алыс жаққа қашып кету — әлбетте қиын нәрсе. Мұндай радикал шараларға бармау үшін ең болмаса мына қарапайым қағидаларды ұстанған жөн:
— Жаңалықты қарау емес, оқуға тырысыңыз. Адам бір нәрсені оқыған кезде оның миы да жұмыс істеп, ақпаратты сараптай алатын болады. Ал, бір нәрсені көзбен қарау мидың ондай мүмкіндігін шектейді. Сондықтан адамдар көрген нәрселерінің әсерінде қалып қояды.
— Манипуляция әдістерін біліп жүріңіз. Егер сіз бір әрекеттен манипуляция элементтерін байқасаңыз — демек, бұл сізге әсер етпеді деген сөз.
— Ешқандай ақпаратқа сенбеңіз. Сіз егер бір жақтың манипуляциясынан құтылдым деп ойласаңыз — екінші жақтың тұзағына да түсіп қалуыңыз мүмкін. Ақпараттық соғыс кезінде бәрі өтірік айтады.
Сондай-ақ ақпараттық соғыс бірнеше кезеңге бөлініп жүргізілетінін ұмытпаңыз. Сондықтан ұзақмерзімді «атысқа» шыдамайтын болсаңыз уақытша «ақпарат оразасын» ұстаңыз. Мысалы, бір жаққа демалысқа кету, кітап оқу, жаңа сериалға отыру дегендей.
kerekinfo.kz
Манипулятор — Уикипедия
Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Манипулятор (французша manіpulateur; латынша manіpulus — уыс, manus — қол) — 1) кеңістіктегі нысанды (бұйым, дайындама, зат) өңдеуде, орнын өзгертуде, т.б. адам қолының қимылына ұқсас қозғалыс функцияларын атқаратын жұмыс органымен жабдықталған механизм. Манипулятор көптеген машиналардың, механизмдердің (мысалы, прокаттық стан манипуляторы, шөміштік манипулятор, бұрғылау қондырғысының манипуляторы), автоматтандырылған өндіріс орындарының автоматтық желілерінің құрамдарына кіреді; өнеркәсіптік роботтардың бөлігі болып табылады. Кез келген бағытта қозғалыс жасай алатын және басқарылатын манипуляторлар адам денсаулығына зиянды өндірістерде (залалды, ыстық, вакуумды, т.б. орталарда) пайдаланылады. Манипулятор тікелей адам (оператор) басқаратын және өздігінен автоматты басқарылатын түрлерге ажыратылады. Олардың ішінде кең тараған түрі алыстан басқарылатын және қозғалмалы немесе қозғалмайтын негізге бекітілген механикалық “қол”. Оператор бір мезгілде теледидар экранынан “қолдың” қозғалысын бақылап, басқарып отырады. Манипуляторлар алуан түрлі болып жасалады, олардың жүк көтергіштігі ондаған грамнан жүздеген тоннаға дейін жетеді. 2) Морзе кодымен телеграфтау кезінде қолданылатын телеграф кілті. [1]
Дереккөздер[өңдеу]
- ↑ «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VI том
Манипуляторлардың кинематикалық және конструктивті сұлбалары. Өндірістік роботтардың қолданыс аумағы үздіксіз артып келеді және функциялары күрделене түсуде, сондықтан манипуляторлардың конструктивті сұлбалары үлкен әркелкілігімен ерекшеленеді, сонымен қатар қолдың орын ауыстыруының әртүрлі координат жүйелері қолданылады және жұмыс органының еркіндік дәрежесінің әртүрлі саны қолданылуда. Жеті еркіндік дәрежесіне ие роботтың қолы ұстау қимылын ескергенде, көп жағдайда адамның қолының функцияларын орындайтын механизмге айналды. Мұндай механизмнің сұлбасы 1-суретте келтірілген. Қолдың 1,2,3 топсаларында (шарнир) айналуы, қызмет көрсетіліп отырған аумақтың берілген нүктесіне қажетті заттың орын ауыстыруы үшін қолданылады, ал 4, 5, 6 топсаларындағы айналу – заттың берілген нүктеге бағдарлау үшін қолданылады. 7 қармап алу көмегімен механикалық қол затты ұстап тұрады. 1-6 топс
kk.wikipedia.org
ҚАСАҚАНА ЖАЛҒАН АҚПАРАТ АРҚЫЛЫ МАНИПУЛЯЦИЯ ЖАСАУ ПРОБЛЕМАЛАРЫ
Қараша айында Алматыда «Қазақстанның медиа кеңістігі: қазіргі заманғы шындық» атты дөңгелек үстел өтті. Бұқаралық ақпарат құралдарында шындықты бұрмалау және жалған мәліметті қасақана тарату – жиынның басты тақырыбы болды. Ұйымдастырушылар мен қатысушылар алдарына нақты мақсат қойған. Ол – барлық тараптың мүддесіне сай, тығырықтан шығаратын жол табу. Бұған қоғам, мемлекет, ең алдымен — бұқаралық ақпарат құлдарының өзі мүдделі.
Дөңгелек үстел барысында еліміздегі БАҚ басшылары сөз алды. «Бас редакторлар клубы» ҚҰ президенті Ерлан Бекхожин, «Шынайы ақпарат үшін редакцияның қоғам алдындағы жауапкершілігі және дереккөзбен қалай жұмыс істеу керек – британ форматы» атты баяндама жасаса, «Медиа альянс» ҚҰ құрылтайшыларының бірі Арман Шораев «Журналистика этикасы мен фактілерді қайта тексеру жайлы «Медиа Альянс» ҚҰ саясаты» атты тақырыпта сөз алды. Пікірталас барысында Шораев мырза журналистика кафедраларының маман дайындау сапасына сын айтты. «Мектеп» баспасының директоры Сатыбалдиев Ерлан Әбенұлы оқулықтар төңірегіндегі фейктер жайлы кейс ұсынды. Ерлан Әбенұлы жаңартылған оқулықтар жайлы жалған мәлімет бүкіл БАҚ бетін жайлап кеткен кезде бір-де бір журналист ресми сұрау салып, ақ-қарасын айыруға тырыспағанын алға тартты.
Сондай-ақ жиналғандар халықаралық тәжірибе жайлы да сөз қозғады. SUCCESS K стратегиялық коммуникациялар агенттігінің атқарушы директоры Айко Төкен фейктерге мониторинг жасаудың әлемдік тәжірибесі жайлы айтты. Atameken Business Channel Бақылаушылар кеңесінің төрағасы Қанат Сахариянов фейктерге қарсы әрекет ету шаралары жайлы айта келіп, «Өзара реттеу әлде айыппұл?» деген тақырыпта баяндама жасады. Қазақстан Республикасы Ақпарат және коммуникация вице-министрі Әжібаев Алан Ғазизұлы жарияланатын ақпараттың рас-өтірігіне көз жеткізуді міндеттейтін жаңа талаптар туралы айтты.
Дөңгелек үстелге ҚР Білім және ғылым министрінің кеңесшісі Майраш Тайкенова, PR-шы клубының (Астана) өкілдері Сәкен Қалқаманов пен Ерлан Асқарбеков, Информбюро порталының бас редакторы Михаил Дорофеев, «Медиа-Мектеп» жобасының (Астана) жетекшісі Махаббат Есен мен SUCCESS K стратегиялық коммуникациялар агенттігінің бас директоры Көккөзова Ляззат Ержанқызы қатысты.
Пікірталас барысында: — Журналистердің этикалық кодексі — жалғандық па әлде кәсіби өмір заңы ма? — Сын мен өтіріктің ара жігі қайда? — Пресс-релизде жалған ақпарат жазылса, оны таратқан журналистің жауапкершілігі қандай? — Журналистің қателесуге құқы бар ма? — Фейк пен жалған ақпараттың шығу тегін анықтайтын арнайы орган қажет пе? Онымен кім айналысуы керек? — — Мұндай жұмыстың тиімділігін қалай білеміз? -Демократия — ортақ пікірге келу ме әлде үнемі дау айту ма? — «Бұқаралық ақпарат құралдары жайлы» жаңартылған заңда ақпаратты анықтау мәселесі қалай көрсетілген? — Пиаршы әрі журналист болып бір мезгілде жұмыс істеу этикаға қайшы емес пе? — Ақпаратты тексерудің әдістемесі қандай? — Нарықта шынайы пиар мен қара пиардың қайсысы басым? — Жоғары оқу орындарында журналист дайындау: дереккөзбен қалай жұмыс істеу керек, фейкті қалай ажыратуға болады? — деген тақырыптар қамтылды.
Отырыстың екінші бөлімі «Қазақстандағы жоғары оқу орындарында журналистика мен РR мамандығын дамыту» тақырыбына арналды. Елдегі ЖОО журналистика кафедрасы жетекшілері (КАЗҰУ, ЕҰУ, AlmaU, АТХУ, UIB, КИМЕП, ҚазХҚ және ӘТУ т.б.) маман дайындау сапасын көтеру жайлы өз ұсыныстарын айтты.
Фейк жаңалық тарату – қазір жұрттың барлығын алаңдатып отырған мәселе. Оны мүлдем жойып жіберу мүмкін емес. Ендеше болашақта да фейктің болатыны айқын. Дегенмен дөңгелек үстелге қатысушылар кәсіби БАҚ фейкпен ақпараттың ақ-қарасын анықтау арқылы күресу керек деген шешімге келді. Атап айтқанда журналистердің кәсіби кодексі, жұмыс сапасын арттыру және факті тексеру саясаты — фактчекинг арқылы.
yvision.kz
Манипуляция | Елде шетел валютасына деген сұраныс азаяды
16 шілде күні ҚР Ұлттық банк басшысы Данияр Ақышов Ақордада болған кездесуде президентке ұлттық валюта курсының өзгеруіне әсер ететін негізгі факторлар туралы түсіндірді. Ол елімізде шетел валютасына деген сұраныстың азайғандығын айтты.
Үкім: Манипуляция
Данияр Ақышовтың айтып отырғаны дұрыс, тіпті экономика және қаржы туралы оқулықтарда да «Валютаға деген сұраныс оның бағасына кері пропорционал. Айырбас курсы жоғары болған сайын тауарлар, қызметтер мен қаржылық күштердің бағасы өсіп, оған деген сұраныс азаяды. Керісінше, төменгі валюта курсы шетел валютасына деген сұранысты арттырады» делінген. (Федякина Л. Н. Международные финансы. СПб.: — 560 с. 2005). Бірақ Ақышов мырза негізгі бағалау параметрлері туралы айтпады.
Расымен де, долларға қатысты теңгенің курсы түсіп жатыр. Соған қарай долларға да сұраныс төмендеуде. Бинго! – Ұлттық банк басшысы дұрыс айтады! Жаз басталғалы доллар 14 теңгеге қымбаттады.
Теңге құнының төмендеуінің оңтайлы жақтары болуы мүмкін. Тағы да экономика ғылымдарының негізіне сүйенсек ұлттық валютаның арзандауы ұлттық сарапшыларға тиімді. Ресей біздің үлкен сауда серіктесіміз екенін ескеріп теңге-рубль валюта қосағын қарастырып көрейік. Өткен жылдың қазан айында рубльді 5,95 теңге болса, қазір 5,48 болып тұр.
Логикаға сүйенсек, осы уақыт аралығында рубльге деген сұраныс артуы керек (юаньға артқан сияқты – төменнен қараңыз).
Шетел валютасына сұраныс төмендегені туралы ақпараттың қай жері дұрыс емес?
Біріншіден, спикер уақыт аралығын көрсетпеген (қай уақыттан бері төмендеп жатқанын және трендтің қаншалықты тұрақты екенін). Екіншіден, «шетел валютасына деген сұраныс» сөзі жалпылама айтылған, өткені шетел валютасы деген тек қана доллар емес (мәселен, қытай юані де рубль сияқты жаздың басынан бері біраз төмендеді – 52 болды, қазір 51,20). Қытай да біздің ең үлкен сауда серіктестеріміздің бірі екені белгілі. Үшіншіден, сұраныстың төмендеуінің нақты себептері көрсетілмеген.
Контекст
Және де ең бастысы, елімізде шетел валютасына деген сұраныстың төмендеуі қаншалықты тиімді – осы туралы да айтылмаған. Жалпы алғанда барлығы жаман емес сияқты. Бізге доллар мен рубльдің қажеті қанша? Біздің ақшамыз теңгемен өлшенеді. Макроэкономика туралы оқулықта шетелдегі кез келген капиталдың төмендеуі шетел валютасына деген сұранысты арттырады делінген. Ал төмендеу қай кезде жақсы, ал қай кезде тиімсіз? Оқулықты қараймыз:
«…шетел валютасының сұранысына үш негізгі фактор әсер етеді:
А) қызметтер, тауарлардың импорты мен өндіріс факторындағы қажеттіліктер;
Ә) шетелдегі инвестицияның көрінісі;
Б) байлыcты сақтауда шетел валютасының сенімділігі».
Сонымен қатар, салыстыру үшін шетелге саяхаттауға немесе инвестиция үшін барып, сол себепті валютаны сатып алатын азматтар және өз жиған ақшаларын доллармен сақтайтын азаматтар жайында айтылған. Бұл азаматтар да сұраныстың өсіп-төмендеуіне ықпал етеді. Доллардың жайын айтып болдық.
Барлық шетел валюталарына қатысты жалпы ақпарат (KASE)
KASE сайтынан скринСкринде сіздер шетел валютасы сатылымының өткен және биылғы жылдың алғашқы 6 айының салыстырмалы ақпараттарын көріп тұрсыздар («Спот» келісімі бір валютаны екіншісіне тікелей алмастырады. Спот-курс – валютаның қазіргі бағасы). Көріп отырғанымыздай, өткен жылға қарағанда көлем өсті, яғни 2018 жылдың алғашқы 6 айын өткен жылдың 6 айымен салыстырып айта алмаймыз. Бірақ мамыр мен маусым айларындағы сауда нәтижесінен қысқарғанын анық байқауға болады – 1040,1 млрд теңге (бұрын 1028,1 млрд болған).
Ақпарат мына жерден алынды.Бұл сандарға қарай отырып, біз мұндай ақпараттарды верификациялағанда уақытша контексттің маңызды екенін байқаймыз. Жаз демалыс айы екенін ескерсек, шетел валютасына сұраныстың маусым айында төмендеуі қосымша сұрақтар тудырады. Немесе, расымен де халық ішкі туризмге үйреніп жатқанының белгісі.
factcheck.kz
Ресейлік профессор манипуляция мақсатын айтты
Ресейдің мемлекет қарамағындағы бұқаралық ақпарат құралдары Украинадағы оқиғаларды барынша бұрмалап жеткізеді. Бұны Батыс үнемі сынаумен келеді.Мысалы, The New York Times газеті сәуірдің 15-і күні «Ресей телеарналарынан жалған хабар, асыра сілтеу, қастандық теориясы, қызба сөздер, тіпті шімірікпей айтылған өтірік сағат сайын, күн сайын, апталап ағылып жатыр» деген сипаттама берген.
Алайда Ресей халқының үштен екісі мемлекет бақылауындағы телеарналарға кез келген басқа ақпарат көзіне қарағанда көбірек сенеді. Бұл – мемлекет қаржыландыратын, қоғамдық пікірді зерттейтін қордың наурыз айының соңында жүргізген сауалнама қорытындысы.
Тарих профессоры Валерий Соловей сәуірдің ортасындағы лекциясында мұның бірнеше себебін, Мәскеудің медиа стратегиясы неліктен тиімді екенін айтты.
Мәскеу мемлекеттік халықаралық қатынастар институтында оқыған (МГИМО) бір сағаттық лекциясында ол «Телевизия дүниетаным қалыптастыруды көздейді. Яғни, көрерменге «өмірдің суретін» ұсынады. Егер біз шынайы өмір деп телевизия көрсеткен «суреттерді» қабылдасақ, соған сай әрекет етеміз» дейді.
Лекцияның үзіндісін мына жерден көре аласыздар:
Соловейдің айтуынша, «Киевтің жаңа бейнесін жасау керек болды, яғни Украина қауқарсыз мемлекет болып көрінуі тиіс».
«Қаңтар айындағы қанды оқиғалар естеріңізде болар. Алма кезек ауысқан көріністер: лаулаған өрт, жанған шиналар, ерсілі-қарсылы жүгірген адамдар, үрейлі әуен» дейді профессор. Ол Украина астанасындағы үкіметке қарсы шерулерді айтып отыр. «Оларды көрсетудің мәні неде дейсіз ғой? Драмалық әсер қалдыру үшін бе? Жоқ. Бұның мәні әлдеқайда тереңде жатыр» дейді ол.
«Бұндағы басты ұғым – хаос» деп түсіндіреді Соловей. «Бұл – біздің санамызда Украинада аласапыран болып жатыр деген пікірді орнықтыру үшін жасалды. Бұл – ежелгі мифологема. Хаос – протоплазма, ал құдайлар одан әлемді жаратады. Сонда бұнда Ресей кім? Ресей – Космос, ол – тәртіп, бейбітшілік пен тұрақтылықтың негізі».
«Теледидар көрсеңіз, Ресейдің Қырымнан басқа проблемасы жоқ. Инфляция да, табыстың азаюы да, әдеттегі алып қалалар проблемасы да жоқ. Ресейде ондай проблемалар жоқ. Ресейде бәрі жақсы. Сонда қалай? Бұл – манипуляция деп аталады».
Осы мезетте аудиторияның арт жағынан бір студент сөйледі. Лекция оның шамына тиіп кеткенге ұқсайды. «Сіз онда не болып жатқанын білесіз бе? Ондағы жағдай мүлде бақылаудан шығып кетті ғой!»
Профессор «Кешіріңіз, шынайы жағдай мен телекартинаның сәйкес келуі міндетті емес. Себебі көрерменнің көпшілігі ешқашан онда болған емес және ол жаққа бармайды. Сондықтан олар шындыққа емес, телесуретке қарап қорытынды жасайды» деді.
(Гленн Кейтс пен Павер Буториннің мақаласын ағылшын тілінен аударған – Әзина Мақұлжан)
www.azattyq.org